Uncategorized
How Jewish comedy found religion, from Philip Roth to ‘Broad City’
(JTA) — In the 2020 comedy “Shiva Baby,” a 20-something young woman shows up at a house of Jewish mourners and gently offers her condolences. When she finds her mother in the kitchen, they chat about the funeral and the rugelach before the daughter asks, “Mom, who died?”
While “Shiva Baby” explores themes of sexuality and gender, the comedy almost never comes at the expense of Jewish tradition, which is treated seriously by its millennial writer and director Emma Seligman (born in 1995) even as the shiva-goers collide. It’s far cry from the acerbic way an author raised during the Depression like Philip Roth lampooned a Jewish wedding or a baby boomer like Jerry Seinfeld mocked a bris.
These generational differences are explored in Jenny Caplan’s new book, “Funny, You Don’t Look Funny: Judaism and Humor from the Silent Generation to Millennials.” A religion scholar, Caplan writes about the way North American Jewish comedy has evolved since World War II, with a focus on how humorists treat Judaism as a religion. Her subjects range from writers and filmmakers who came of age shortly after the war (who viewed Judaism as “a joke at best and an actual danger at worst”) to Generation X and millennials, whose Jewish comedy often recognizes “the power of community, the value of family tradition, and the way that religion can serve as a port in an emotional storm.”
“I see great value in zeroing in on the ways in which Jewish humorists have engaged Jewish practices and their own Jewishness,” Caplan writes. “It tells us something (or perhaps it tells us many somethings) about the relationship between Jews and humor that goes deeper than the mere coincidence that a certain humorist was born into a certain family.”
Caplan is the chair in Judaic Studies at the University of Cincinnati. She has a master’s of theological studies degree from Harvard Divinity School and earned a Ph.D. in religion from Syracuse University.
In a conversation last week, we spoke about the Jewishness of Jerry Seinfeld, efforts by young women comics to reclaim the “Jewish American Princess” label, and why she no longer shows Woody Allen movies in her classrooms.
Our conversation was edited for length and clarity
[Note: For the purpose of her book and our conversation, this is how Caplan isolates the generations: the Silent Generation (b. 1925-45), the baby boom (1946-65), Generation X (1966-79) and millennials (1980–95).]
Jewish Telegraphic Agency: Let me ask how you got into this topic.
Jenny Caplan: I grew up in a family where I was just sort of surrounded by this kind of material. My dad is a comedic actor and director who went to [Ringling Bros. and Barnum & Bailey’s] Clown College. My degrees were more broadly in American religion, not Jewish studies, but I was really interested in the combination of American religion and popular culture. When I got to Syracuse and it came time to start thinking about my larger project and what I wanted to do, I proposed a dissertation on Jewish humor.
The key to your book is how Jewish humor reflects the Jewish identity and compulsions of four sequential generations. Let’s start with the Silent Generation, which is sandwiched between the generation whose men were old enough to fight in World War II and the baby boomers who were born just after the war.
The hallmark of the Silent Generation is that they were old enough to be aware of the war, but they were mostly too young to serve. Every time I told people what I was writing about, they would say Woody Allen or Philip Roth, two people of roughly the same generation.
In “Funny, You Don’t Look Funny: Judaism and Humor from the Silent Generation to Millennials,” Jenny Caplan explores how comics treated religion from the end of World War II to the 21st century. (Courtesy)
The Roth story you focus on is “Eli, the Fanatic” from 1959, about an assimilated Jewish suburb that is embarrassed and sort of freaks out when an Orthodox yeshiva, led by a Holocaust survivor, sets up in town.
Roth spent the first 20 to 30 years of his career dodging the claim of being a self-loathing Jew and bad for the Jews. But the actual social critique of “Eli, the Fanatic” is so sharp. It is about how American Jewish comfort comes at the expense of displaced persons from World War II and at the expense of those for whom Judaism is a real thriving, living religious practice.
That’s an example you offer when you write that the Silent Generation “may have found organized religion to be a dangerous force, but they nevertheless wanted to protect and preserve the Jewish people.” I think that would surprise people in regards to Roth, and maybe to some degree Woody Allen.
Yeah, it surprised me. They really did, I think, share that postwar Jewish sense of insecurity about ongoing Jewish continuity, and that there’s still an existential threat to the ongoing existence of Jews.
I hear that and I think of Woody Allen’s characters, atheists who are often on the lookout for antisemitism. But you don’t focus on Allen as the intellectual nebbish of the movies. You look at his satire of Jewish texts, like his very funny “Hassidic Tales, With a Guide to Their Interpretation by the Noted Scholar” from 1970, which appeared in The New Yorker. It’s a parody of Martin Buber’s “Tales of the Hasidim” and sentimental depictions of the shtetl, perhaps like “Fiddler on the Roof.” A reader might think he’s just mocking the tradition, but you think there’s something else going on.
He’s not mocking the tradition as much as he’s mocking a sort of consumerist approach to the tradition. There was this sort of very superficial attachment to Buber’s “Tales of the Hasidim.” Allen’s satire is not a critique of the traditions of Judaism, it’s a critique of the way that people latch onto things like the Kabbalah and these new English translations of Hasidic stories without any real depth of thought or intellect. Intellectual hypocrisy seems to be a common theme in his movies and in his writing. It’s really a critique of organized religion, and it’s a critique of institutions, and it’s a critique of the power of institutions. But it’s not a critique of the concept of religion.
The idea of making fun of the wise men and their gullible followers reminds me of the folk tales of Chelm, which feature rabbis and other Jewish leaders who use Jewish logic to come to illogical conclusions.
Yes.
You write that the baby boomers are sort of a transition between the Silent Generation and a later generation: They were the teenagers of the counterculture, and warned about the dangers of empty religion, but also came to consider religion and tradition as valuable. But before you get there, you have a 1977 “Saturday Night Live” skit in which a bris is performed in the back seat of a luxury car, and the rabbi who performs it is portrayed as what you call an absolute sellout.
Exactly. You know: Institutional religion is empty and it’s hollow, it’s dangerous and it’s seductive.
Jerry Seinfeld, born in 1954, is seen as an icon of Jewish humor, but to me is an example of someone who never depicts religion as a positive thing. (Not that there’s anything wrong with that.)
“Seinfeld” is more a show about New York than it is necessarily a show about anything Jewish. The New York of Seinfeld is very similar to the New York of Woody Allen, peopled almost entirely by white, middle-class, attractive folks. It’s a sort of Upper West Side myopia.
But there’s the bris episode, aired in 1993, and written by Larry Charles. Unless you are really interested in the medium, you may not know much about Larry Charles, because he stays behind the camera. But he also goes on to do things like direct Bill Maher’s anti-religion documentary “Religulous,” and there’s a real strong case for him as having very negative feelings about organized religion which feels like a holdover from the Silent Generation. And so in that episode you have Kramer as the Larry Charles stand-in, just opining about the barbaric nature of the circumcision and trying to save this poor baby from being mutilated.
The few references to actual Judaism in “Seinfeld” are squirmy. I am thinking of the 1995 episode in which a buffoon of a rabbi blurts out Elaine’s secrets on a TV show. That was written by Larry David, another boomer, whose follow-up series, “Curb Your Enthusiasm,” is similarly known for its irreverence toward Judaism. But you say David can also surprise you with a kind of empathy for religion.
For the most part, he’s classic, old school, anti-organized religion. There’s the Palestinian Chicken episode where the Jews are rabidly protesting the existence of a Palestinian-run chicken restaurant near a Jewish deli, and where his friend Funkhouser won’t play golf on Shabbos until Larry gets permission by bribing the rabbi with the Palestinian chicken. There, rabbis are ridiculous and can be bought and religion is hollow and this is all terrible.
But then there’s this bat mitzvah montage where for one moment in the entire run of this show, Larry seems happy and in a healthy relationship and fulfilled and enjoying life.
That’s where he falls in love with Loretta Black during a bat mitzvah and imagines a happy future with her.
It’s so startling: It is the most human we ever see Larry over the run of the show, and I believe that was the season finale for the 2007 season. It was much more in line with what we’ve been seeing from a lot of younger comedians at that point, which was religion as an anchor in a good way — not to pull you down but to keep you grounded.
So for Generation X, as you write, Judaism serves “real, emotional, or psychological purpose for the practitioners.”
I wouldn’t actually call it respect but religion is an idea that’s not just something to be mocked and relegated to the dustbin. I’m not saying that Generation X is necessarily more religious, but they see real power and value in tradition and in certain kinds of family experiences. So, a huge amount of the humor can still come at the expense of your Jewish mother or your Jewish grandmother, but the family can also be the thing that is keeping you grounded, and frequently through some sort of religious ritual.
Who exemplifies that?
My favorite example is the 2009 Jonathan Tropper novel, “This Is Where I Leave You.” I’m so disappointed that the film adaptation of that sucked a lot of the Jewish identity out of the story, so let’s stick with the novel. In that book, where a family gathers for their father’s shiva, the characters are horrible people in a dysfunctional family writ large. They lie to each other. They backstab each other. But in scene where the protagonist Judd describes standing up on the bimah [in synagogue] to say Kaddish [the Mourner’s Prayer] after the death of his father, and the way he talks about this emotional catharsis that comes from saying the words and hearing the congregation say the words — it’s a startling moment of clarity in a book where these characters are otherwise just truly reprehensible.
Adam Sandler was born in 1966, the first year of Generation X, and his “Chanukah Song” seems like such a touchstone for his generation and the ones that follow. It’s not about religious Judaism, but in listing Jewish celebrities, it’s a statement of ethnic pride that Roth or Woody Allen couldn’t imagine.
It’s the reclamation of Jewish identity as something great and cool and fun and hip and wonderful and absolutely not to be ashamed of.
From left, Ilana Glazer, Abbi Jacobson and Seth Green in an episode of “Broad City” parodying Birthright Israel. (Screenshot from Comedy Central)
Which brings us to “Broad City,” which aired between 2014 and 2019. It’s about two 20-something Jewish women in New York who, in the case of Ilana Glazer’s character, anyway, are almost giddy about being Jewish and embrace it just as they embrace their sexuality: as just liberating. Ilana even upends the Jewish mother cliche by loving her mother to death.
That’s the episode with Ilana at her grandmother’s shiva, which also has the B plot where Ilana and her mother are shopping for underground illegal handbags. They spend most of the episode snarking at each other and fighting with each other and her mother’s a nag and Ilana is a bumbling idiot. But at the moment that the cops show up, and try to nab them for having all of these illegal knockoff handbags, the two of them are a team. They are an absolute unit of destructive force against these hapless police officers.
I think all of your examples of younger comics are women, who have always had fraught relationships with Jewish humor, both as practitioners and as the target of jokes. You write about “The JAP Battle” rap from “Crazy Ex-Girlfriend,” which both leans into the stereotype of the Jewish-American Princess — spoiled, acquisitive, “hard as nails” — and tries to reclaim it without the misogyny.
Rachel Bloom’s character Rebecca in “Girlfriend” self-identifies as a JAP, but she doesn’t actually fit the category. It’s her mother, Naomi, who truly is the Philip Roth, “Marjorie Morningstar,” Herman Wouk model of a JAP. So Bloom is kind of using the term, but you can’t repurpose the term when the original is still there.
So as an alternative, I offer up a new term: the Modern Ashkenazi American Woman. It’s very New York, it’s very East Coast, it’s very particular to a type of upbringing and community that in the 1950s and ’60s would have been almost exclusively Conservative Jews, and then may have become a bit more Reform as we’ve gotten into the ’90s and 2000s. They went to the JCC. They probably went to Jewish summer camp.
But even that doesn’t even really speak to the American sense of what Jewish is anymore, because American Jews have become increasingly racially and culturally diverse.
There is also something that’s happening historically with Generation X, and that’s the distance from the two major Jewish events of the 20th century, which is the Holocaust and the creation of Israel.
The Silent Generation and baby boomers still had a lingering sense of existential dread — the sense that we’re not so far removed from an attempted total annihilation of Jews. Gen X and millennials are so far removed from the Holocaust that they don’t feel that same fear.
But the real battleground we’re seeing in contemporary American Judaism is about the relationship to Israel. For baby boomers and even for some older members of Gen X, there’s still a sense that you can criticize Israel, but at the end of the day, it’s your duty to ultimately support Israel’s right to exist. And I think millennials and Zoomers [Gen Z] are much more comfortable with the idea of Israel being illegitimate.
Have you seen that in comedy?
I certainly think you can see the leading edge of that in some millennial stuff. The “Jews on a Plane” episode of “Broad City” is an absolute excoriation of Birthright Israel, and does not seem particularly interested in softening its punches about the whole idea of Jews going to Israel. I think we can see a trend in that direction, where younger American Jewish comedians do not see that as punching down.
You’re teaching a class on Jewish humor. What do your undergraduates find funny? Now that Woody Allen is better known for having married his adoptive daughter and for the molestation allegations brought by another adoptive daughter, do they look at his classic films and ask, “Why are you teaching us this guy?”
For the first time I’m not including Woody Allen. I had shown “Crimes and Misdemeanors” for years because I think it’s his most theological film. I think it’s a great film. And then a couple years ago, I backed off, because some students were responding that it was hard to look at him with all the baggage. He’s still coming up in conversation because you can’t really talk about the people who came after him without talking about him, but for the first time I’m not having them actually watch or read any of his stuff.
They have found things funny that I didn’t expect them to, and they have not found things funny that I would have thought they would. They laughed their way through “Yidl mitn fidl,” the 1936 Yiddish musical starring Molly Picon. I also thought they’d enjoy the Marx Brothers’ “Duck Soup” and they did not laugh once. Some of that is the fact that Groucho’s delivery is just so fast.
—
The post How Jewish comedy found religion, from Philip Roth to ‘Broad City’ appeared first on Jewish Telegraphic Agency.
Uncategorized
The Orthodox community in pre-war Czernowitz
די וואָך איז ניפֿטר געוואָרן הרבֿ מאיר מאָסקאָוויץ, וואָס איז געבוירן געוואָרן אין טשערנאָוויץ אין 1927 — דאָס עלטסטע קינד פֿונעם שאָצער רבין, ר׳ אַבֿרהם חיים. ווי אַ בחור האָט ער זיך געלערנט אין אַ ישיבֿה אין וויזשניץ.
אין 1941 זענען די דײַטשן אַרײַן אין טשערנאָוויץ. ווי הרבֿ מאָסקאָוויצעס זון יואל האָט דערציילט אין אַן אַרטיקל אין 2012, האָבן די דײַטשן דערהרגעט דעם שאָצער רבין און אַנדערע ייִדישע קהילה־פֿירער, אַרײַנגעטריבן די ייִדן אין שאַרגאָראָדער געטאָ אין טראַנסניסטריע, און געשיקט דעם יונגן מאיר יעדן טאָג אויף צוואַנגאַרבעט. איין מאָל אויפֿן וועג צום אַרבעט־לאַגער איז ער אַנטלאָפֿן און אָנגעקומען אין דער רוסיש־אָקופּירטער טעריטאָריע, וווּ די „עלית הנוער“ באַוועגונג האָט אים על־פּי־נס אַרויסגעשמוגלט קיין ארץ־ישׂראל. נאָך דער מלחמה האָט ער זיך דערוווּסט אַז זײַן מאַמע האָט איבערגעלעבט דעם חורבן און וווינט אין ניו־יאָרק, האָט ער זיך דאָרטן באַזעצט.
אין 2010 האָב איך אינטערוויויִרט מאָסקאָוויצן פֿאַר דעם ווײַטערדיקן אַרטיקל וועגן די פֿרומע קרײַזן אין פֿאַר־מלחמהדיקן טשערנאָוויץ. איך האָב זיך באַקענט מיט אים דורך מײַן זון גדליה איידלמאַן, וואָס איז געווען זײַנער אַ תּלמיד. כּדי צו ווײַזן וואָס פֿאַר אַ מין מענטש הרבֿ מאָסקאָוויץ איז געווען, הערט די מעשה: גדליה האָט מיר דערציילט אַז פֿאַרן סוף־עקזאַמען האָט הרבֿ מאָסקאָוויץ געזאָגט די תּלמידים אַז זיי קענען ענטפֿערן אויף די פֿראַגעס אין ענגליש אָדער לשון־קודש. האָט גדליה געפֿרעגט צי ער מעג דאָס מאַכן אויף ייִדיש. „זיכער,“ האָט מאָסקאָוויץ געענטפֿערט. האָט גדליה אַרײַנגעגעבן זײַן עקזאַמען, ציטירנדיק רשי און אַנדערע מפֿרשים אויף ייִדיש. מאָסקאָוויץ האָט אַזוי הנאה געהאַט דערפֿון אַז ער האָט געוויזן די ייִדיש־שפּראַכיקע דערקלערונגען צו זײַנע קאָלעגעס.
כּדי זיך צו דערוויסן מער וועגן הרבֿ מאָקאָוויצעס לעבן, אָט איז אַ ווידעאָ־רעקאָרדירונג פֿון זײַן לוויה.
[דער ווײַטערדיקער אַרטיקל איז לכתּחילה פּובליקירט געוואָרן דעם 26טן מאַרץ 2010]
* * *
געוויינטלעך ווען מע רעדט וועגן דער ייִדישער געשיכטע פֿון דער שטאָט טשערנאָוויץ באַטאָנט מען איר וויכטיקייט ווי אַ צענטער פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור און קולטור.
וועגן איין אַספּעקט הערט מען כּמעט גאָרנישט: דאָס לעבן פֿון די פֿרומע ייִדן אין טשערנאָוויץ. ס׳איז טאַקע אַ שאָד, ווײַל אין יענער תּקופֿה האָבן אין דער שטאָט זיך געפֿונען נישט ווייניקער ווי פֿינף חסידישע רביס, האָט איבערגעגעבן הרבֿ מאיר מאָסקאָוויץ, דער טשערנאָוויץ־געבוירענער מחבר פֿון אַ בוך זכרונות אויף העברעיִש, „כזה ראה וקדש“ (אַזוי געזען און פֿאַרהייליקט).
הרבֿ מאָסקאָוויץ, וועלכער איז געבוירן געוואָרן אין 1927, איז יאָרן לאַנג געווען אַ תּנ״ך־לערער אין דער אָנגעזעענער ניו־יאָרקער ייִדישער מיטלשול רמ״ז. בעת אַן אינטערוויו מיטן פֿאָרווערטס אין זײַן דירה אויף איסט 82סטער גאַס, האָט ער דערציילט, אַז ער אַליין איז געווען דער זון פֿונעם שאָצער רבין. עס האָבן אין טשערנאָוויץ דעמאָלט אויך געוווינט פֿיר אַנדערע רביס: דער באָיאַנער רבי, ר׳ משה פֿרידמאַן; דער נאַדווערנער רבי, איתמר ראָזענבאַום; דער קיטעווער רבי, גראָסמאַן; דער זאַלישטשיקער רבי, האַגער און דער שאָצער רבי, ר׳ אַבֿרהם־חיים מאָסקאָוויץ. אַלע רביס זענען געווען קרובֿים, ווײַל אַלע האָבן געמאַכט שידוכים צווישן זיך.
יעדער רבי האָט געהאַט אַ הויף מיט חסידים, האָט הרבֿ מאָסקאָוויץ דערציילט, אָבער אין פֿאַרגלײַך מיט די רביס, וואָס האָבן שבת און יום־טובֿ געטראָגן אַ שטרײַמל, האָבן די מתפּללים זיך שוין געהאַלטן פֿאַר „מאָדערנע מענטשן“ — האָבן זיי נישט געהאַט קיין באָרד אָדער פּאות, און זענען געקומען צום מנין טראָגנדיק אַ צילינדער און פֿראַק. הרבֿ מאָסקאָוויצעס אייגענע משפּחה האָט געוווינט אינעם זעלבן בנין פֿון דער שיל. „איך אַליין האָב געהאַט קליינע פּאהלעך,“ האָט ער צוגעגעבן.
הרבֿ מאָסקאָוויצס מאַמע, אַלטע־שיינדל, איז געווען אַ טאָכטער פֿונעם פּידײַעצער רבין, האָט זי געטראָגן אַ שייטל, אָבער זי, און די אַנדערע „רבישע קינדער“, ווי מע פֿלעג זיי רופֿן, זענען פֿאָרט געווען אונטער דער השפּעה פֿון דער מאָדערנער שטאָט. אין פֿאַרגלײַך מיט איר מאַן, וועלכער האָט גערעדט ייִדיש מיט די קינדער, האָט די רביצין גערעדט דײַטש. זי פֿלעג גיין אין טעאַטער, לייענען ייִדישע פּאָעזיע און געבן מענער די האַנט. מוטערס־טאָג האָט דאָס קליינע „מאירל“ איר געבראַכט בלומען, און סילוועסטער־נאַכט האָבן די רביצין און די אַנדערע פֿרויען פֿון רבישע היימען געפּראַוועט אַ שׂימחה.
„סילוועסטער זענען זיי געקומען צו אונדז אויפֿן צווייטן שטאָק, עלעגאַנט אויסגעפּוצט, און געגעסן און פֿאַרבראַכט שעהען לאַנג אין איינעם,“ האָט הרבֿ מאָסקאָוויץ דערציילט. און כאָטש קיין משקה האָבן זיי נישט געטרונקען, „האָבן די שנורן פֿונעם באַיאָנער רבין יאָ גערייכערט סיגאַרעטקעלעך.“
הרבֿ מאָסקאָוויץ געדענקט נאָך זײַן ערשטן טאָג אין חדר צו דרײַ יאָר. „מײַן טאַטע־מאַמע זענען קיין מאָל נישט געגאַנגען שפּאַצירן צוזאַמען, אָבער יענעם טאָג האָבן זיי מיר אָנגעטאָן נײַע קורצע הויזן, נײַע שיך און אַ נײַעם טלית־קטן, און ביידע האָבן מיך גענומען בײַ דער האַנט אין חדר אַרײַן. ווען מיר זענען אָנגעקומען האָט דער טאַטע מיך אַרומגענומען מיט אַ טלית און אַרײַנגעטראָגן. אויפֿן טיש איז מיט גרויסע גאָלדענע אותיות געווען אָנגעשריבן ׳מאירל׳. יעדעס מאָל וואָס איך האָב ריכטיק נאָכגעזאָגט ׳קמץ אלף אָ, קמץ בית באָ׳ איז אַראָפּגעפֿאַלן אַ האָניק־קיכעלע. כ׳האָב טאַקע געמיינט, ס׳איז פֿון הימל! אַזוי ווי סע שטייט אין משלי: לערנען תּורה איז אַזוי ווי האָניק און מילעך, זיס צו דער נשמה און ס׳היילט די ביינער.“
צו פֿינעף יאָר האָט מאירל אָנגעהויבן לערנען חומש. „ס׳איז געווען אין אַ שבת נאָכמיטאָג. משפּחה און פֿרײַנד און אַלע פֿינעף רביס זענען געקומען. מע האָט מיך געשטעלט אויפֿן טיש, כ׳האָב געטראָגן אַ ברוינעם סאַמעטענעם אָנצוג, און ביידע זיידעס האָבן מיר אָנגעטאָן גאָלדענע זייגערס אויף קייטן. דערנאָך האָט מען מיך געפֿרעגט: וואָס לערנסטו אין חומש?“
נאָכן פֿאַרהערן דאָס קינד האָט מען אָנגעהויבן טאַנצן און זינגען, עסן טאָרט און פּירות. אַלע רביס האָבן געטראָגן שטרײַמלעך, געזעסן און אויסגעטיילט שיריים. ער, מאירל, איז געזעסן צווישן ביידע זיידעס.
יעדן אינדערפֿרי האָט מאירל זיך געלערנט אין חדר, און דרײַ מאָל אַ וואָך איז ער נאָך מיטאָג געגאַנגען אין אַ ציוניסטישער העברעיִשער שול, „בית ספֿרי“. אין 1936 איז ער אַוועקגעפֿאָרן קיין וויזשניץ זיך לערנען אין דער וויזשניצער ישיבֿה. ער פֿלעג אַהיימקומען בלויז שבת־חנוכּה, פּסח און יום־טובֿ.
סוכּות אין טשערנאָוויץ געדענקט הרבֿ מאָסקאָוויץ זייער גוט. אַ גאַנץ יאָר האָבן די מענער און פֿרויען געגעסן צוזאַמען, אָבער סוכּות — נישט. די מאַמע האָט געבענטשט ליכט, געקומען אין סוכּה פֿאַר קידוש און המוציא, אָבער דערנאָך אַרײַן אין הויז, וווּ זי האָט פֿאַרבראַכט מיט די אַנדערע פֿרויען.
די סוכּה איז געווען אַ גרויסע; ווען דער טאַטע האָט געפֿירט טיש די צווייטע נאַכט סוכּות, לכּבֿוד דער שׂימחת־בית־השואבֿה, פֿלעגן אַרײַנקומען אין דער סוכּה 150 מענטשן. מ׳איז דאָרט אָבער נישט געשלאָפֿן. „ס׳איז געווען קאַלט, און אַ סכּנה.“
דעם שאָצער רביס הויז האָט אויך געדינט ווי אַן אכסניה פֿאַר די רביס פֿון די אַרומיקע שטעטלעך, ווען זיי האָבן געמוזט קומען קיין טשערנאָוויץ זען אַ דאָקטער. די פּשוטע אַרענדאַרן פֿלעגן אויך קומען, כּדי צו זען זייער רבין. „זיי זענען געווען פּשוט אָנגעטאָן — עמך — געטראָגן שטיוול, און געבראַכט פּירות אַ מתּנה דעם רבין.“
אָפֿט פֿלעגן די גײַסטיק קראַנקע קומען צו זייער טיר בעטן נדבֿות. „איינער, פֿישעלע, פֿלעג זאָגן מײַן מאַמען, ׳איך האָב דיך ליב!׳ — זי איז געווען אַ שיינע פֿרוי — פֿלעג מען אים אַרײַננעמען אין הויז, און מע האָט אים געגעבן דאָס זעלבע שפּײַז, וואָס מיר האָבן געגעסן.“
עוואַ מאַרדער בענדער, אַן אײַנוווינערין פֿון בראָנקס, נ״י, איז אויך געבוירן געוואָרן אין אַ פֿרומער משפּחה אין טשערנאָוויץ, אין 1927, אָבער איר איבערלעבונג איז געווען אַ גאַנץ אַנדערע ווי בײַ הרבֿ מאָסקאָוויץ. „דער טאַטע איז געווען אַ ציוניסט און אַ מיזרחיסט,“ האָט זי געזאָגט.
אויף דער גאַס האָט דער טאַטע, בערל מאַרדער געטראָגן אַ קאַפּעליוש, און אונטער דעם — אַ יאַרמלקע. בײַם באַגריסן זיך מיט מענטשן פֿלעג ער אַראָפּנעמען דאָס היטל, אָבער נישט די יאַרמלקע; די מאַמע, אסתּר, האָט געטראָגן אַ היטל, נישט קיין שייטל. „מיר זענען נישט געווען אַזוי פֿאַנאַטיש,“ האָט זי געזאָגט. „מיר זענען דאָך געווען אונטערן אײַנפֿלוס פֿון דער עסטרײַכישער קולטור.“
ווי אַ מיידל איז עוואַ, אַוודאי, נישט געגאַנגען אין חדר; די ערשטע פֿיר קלאַסן האָט זי זיך געלערנט אין אַ העברעיִשער, ציוניסטישער טאָגשול, „שׂפֿה איבֿריה“. נאָכן ענדיקן די שול האָט זי צוויי יאָר לאַנג שטודירט אין „גימנאַזיע האָפֿמאַן“, אַ שטאָטישער לערן־אַנשטאַלט פֿאַר מיידלעך, און דערנאָך — ווען די רוסן האָבן איבערגענומען בוקאָווינע — איז זי אַריבער אין דער ייִדישער שול, וווּ ס׳רובֿ פֿון די קינדער זענען געווען פֿון וועלטלעכע משפּחות. הגם די קלאַסן זענען אָנגעגאַנגען זעקס מאָל אַ וואָך, אַרײַנגערעכנט שבת, האָבן די פֿרומע תּלמידים נישט געדאגהט. „שבת האָבן מיר נישט געשריבן,“ האָט זי געזאָגט. די פּראָבלעם איז אָבער געווען מיט די עקזאַמענס, וועלכע זענען אַלע פֿאָרגעקומען שבת.
„מיר, די פֿרומע תּלמידים, האָבן טאַקע געליטן פֿון דעם, ווײַל מע פֿלעג אונדז מאַכן דעם עקזאַמען זונטיק אָדער מאָנטיק און בכּיוון פֿרעגן שווערערע פֿראַגעס. עטלעכע פֿון די לערער זענען געווען ייִדישע, אָבער זיי זענען געווען נאָך ערגער ווי די רוסן. זיי האָבן געוואָלט, אַז מיר זאָלן פֿאָרשן וואָס עס קומט פֿאָר אין שטוב און מסרן די עלטערן. מיר האָבן זיך נישט נאָכגעגעבן, זענען זיי געוואָרן זייער אויפֿגערעגט.“
פּסח פֿלעג דער מאַמעס טאַנטע, וואָס האָט געוווינט נישט ווײַט פֿונעם שאָצער רבין, קומען אויפֿן גאַנצן פּסח. „די גאַנצע צײַט האָט זי בלויז געשיילט קאַרטאָפֿל און מערן, מערן און קאַרטאָפֿל… דאָס איז געווען איר אויפֿגאַבע. און מיר, מיידלעך, האָבן נישט אַרויסגעהאָלפֿן, תּמיד זיך געשפּילט.“
זי פֿלעג שפּילן אין באַל אָדער אין שאַך — סײַ מיט מיידלעך, סײַ מיט ייִנגלעך, סײַ מיט פֿרומע, סײַ מיט פֿרײַע — „ווער ס׳איז נאָר געווען אין גאַס. ס׳האָט נישט אויסגעמאַכט ווײַל אין אונדזער געגנט זענען אַלע געווען ייִדן, בלויז די ׳סופּערס׳ (סטרוזשן) זענען נישט געווען קיין ייִדן.“
רעדנדיק מיטן פֿאָרווערטס האָט פֿרוי בענדער זיך דערמאָנט אין אַן אינצידענט פֿון די קינדער־יאָרן, וואָס האָט איר שטאַרק וויי געטאָן. יעדעס יאָר פֿלעג זי אַרויסקוקן, אַז דער זון פֿונעם מילניצער רבין זאָל קומען פֿון גאַליציע, כּדי מיטצופֿאָרן מיט די רביס און אַנדערע ייִדן אויף קבֿר־אָבֿות. עוואַס טאַטע פֿלעג זי אויך מיטנעמען. מע האָט אײַנגעשפּאַנט די פֿערד־און־וועגענער, און געפֿאָרן צום סאַדיגערער רבין.
„דאָס פֿאָרן האָט גענומען עטלעכע שעה, און ס׳איז געווען זייער שיין און לעבעדיק. מ׳איז געגאַנגען אויפֿן בית־עולם, און שפּעטער האָט מען געמאַכט אַ סעודה.“ ווען עוואַ איז געוואָרן אַכט יאָר אַלט, האָט דעם מילניצער רבינס זון אָבער אָנגעזאָגט איר טאַטן, אַז אַ מיידל אין אירע יאָרן טאָר מער נישט פֿאָרן, האָט זי געמוזט בלײַבן אין דער היים. „כ׳בין געווען זייער אויפֿגערעגט,“ האָט פֿרוי בענדער באַמערקט.
פֿון דעם וואָס הרבֿ מאָסקאָוויץ און פֿרוי בענדער האָבן אַזוי פּרטימדיק איבערגעגעבן, איז קלאָר, אַז טשערנאָוויץ איז נישט געווען אַ שטאָט פֿון בלויז סעקולערע ייִדן. הגם די ווינטן פֿון מאָדערנקייט און אַסימילאַציע האָבן זיכער משפּיע געווען אויף די פֿרומע קרײַזן, און אַרײַנגעבראַכט דאָס דײַטשישע לשון און עלעמענטן פֿון דער אַרומיקער קולטור, האָבן זיי ווײַטער אָפּגעהיט די מיצוות און אָנגעהאַלטן די טראַדיציעס, אויף ווי ווײַט עס האָט זיך געלאָזט.
The post The Orthodox community in pre-war Czernowitz appeared first on The Forward.
Uncategorized
The cheesy way to do teshuvah
To Europeans, cheese culture in the United States is not quite ripe.
The Kraft company, for good and for ill, has defined American cheese in high-gloss orange. But if you’ve been to a grocery store or farmer’s market in recent decades, guided by tatted-up slicers ready to educate you on musky bouquets and runny rinds, you know this is only part of the picture.
Sara Joe Wolansky’s The Big Cheese follows Adam Moskowitz, a third-generation cheese importer as he coaches Team U.S.A. to compete at the Mondial du Fromage in France — the Olympics of cheesemongers. He’s the one in the cow suit, leading a group chant of barnyard noises he calls a “mooditation.” You might mistake his bootcamp in Queens as a joke, but he’s not kidding.
“For me this is redemption,” he says.
Moskowitz, equal parts Tevye the dairyman, George S. Patton and the Beastie Boys, credits cheese with saving his life. At first he was resistant to enter the family trade, begun by his immigrant grandfather, Ben, who started in the business as a kid with a pushcart in Washington Market in Tribeca and became one of the first Americans to import now familiar cheeses from abroad. Adam’s father, Joseph, expanded the market, debuting Jarlsberg and Boursin in our supermarkets.
An ambitious workaholic, Adam forged his own path, earning his first million dollars as a salesman at Yahoo! in the 1990s, and losing it almost immediately when the dot-com bubble burst. When his flirtation with a rap career fell flat (you’ll see why), he joined the world of cheese at the family firm, Larkin Cold Storage, and brought the party there, founding the Cheesemonger Invitational, a booze-soaked celebration he emceed, between bumps of coke in the bathroom.
The invitational Moskowitz founded in 2011 helped inspire the Mondial, a competition that pits the world’s best cheesemongers against one another in blind taste tests, oral presentations pitching a specific cheese and statue displays. By 2023, no American had ever placed in the competition. A newly sober Moskowitz was determined to crumble that Roquefort ceiling.
In Moskowitz’s journey is a tale of Tillamook teshuvah. He is indebted to the cheese community for letting him make amends. Throughout, he reflects on his behavior as an addict, leading to some heavy moments in an otherwise frothy endeavor.
The documentary is also focused on two competing cheesemongers, Sam Rollins and Courtney Johnson, who Moskowitz and a panel of experts picked to challenge the snooty Europeans. It’s a compelling look at a slice of an industry whose experts get shorter shrift than their oenological counterparts. (A monger is a cheese sommelier, make no mistake.)
I won’t spoil the ending, except to say events cooperated with the film’s feel-good vibe, though you may end up wishing Wolansky stayed on a bit longer for the following year’s competition, which saw a major win for the underdogs.
The film may just bring out the patriot in you, as you root for American soft (cheese) power to prevail. It could just be the perfect thing to watch this coming Shavuot.
Sara Joe Wolansky’s The Big Cheese makes its world premiere at DOC NYC. In person and online dates can be found here.
The post The cheesy way to do teshuvah appeared first on The Forward.
Uncategorized
Netanyahu, Touting Push Toward Greater Self-Reliance, Denies Report Israel Seeking 20-Year US Military Aid Deal
US President Donald Trump greets Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu at the White House in Washington, DC, US, Sept. 29, 2025. Photo: REUTERS/Kevin Lamarque
Israel Prime Minister Benjamin Netanyahu has denied reports that his country is seeking a new 20-year military aid deal with the US, insisting that the Jewish state is working to wean itself off American assistance.
“I don’t know what they’re talking about. My direction is the exact opposite,” Netanyahu said on “The Erin Molan Show” on Thursday when asked by the Australian journalist about a new Axios report saying Israel was pursuing the security agreement.
According to Axios, the deal under discussion would include “America First” provisions to win the Trump administration’s support. The current 10-year memorandum of understanding between the two countries — the third such agreement signed — expires in 2028. It includes around $3.8 billion of annual military aid to Israel, which spends nearly all the assistance in the US to purchase American-made weapons and equipment.
The report comes amid growing criticism in the US among progressives and, increasingly, some conservatives over American military support for Israel, especially among younger Americans.
“Now, I want to make our arms industry independent, totally as independent as possible,” Netanyahu said on Thursday. “I think that it is time to ensure that Israel is independent.”
Netanyahu added that US defense aid to Israel is a “tiny fraction” of what Washington spends in the Middle East.
“We have a very strong economy, a very strong arms industry, and even though we get what we get, which we appreciate, 80 percent of that is spent in the US and produces jobs in the US,” he continued, saying he wants to see “an even more independent Israeli defense industry.”
The Israeli premier went on to stress that his country has never asked a single American solider to fight for Israel.
“Israel does not ask others to fight for us,” he said. “Israel is the one American ally in the world that says, ‘We don’t need boots on the ground, we don’t need American servicemen fighting on the ground for Israel or around Israel. We’re fine.’ We fight our own battles, but in doing so, we serve important American interests, like preventing countries that chant ‘Death to America’ from having nuclear bombs to throw at America.”