Uncategorized
“I feel my father all the time”
פֿון פּאָלינאַ בעלענקי
אין מאַרץ 2024 איז אַרויס אין ישׂראל אַ בוך מיטן טיטל „איין טאָג אין אָקטאָבער“. די מחברים יאיר אַגמון און אוריה מבורך האָבן אין אים אַרויסגעגעבן 40 עדותשאַפֿטן פֿון דעם 7טן אָקטאָבער 2023. דאָס זענען 40 טעקסטן וואָס דערציילן פּערזענלעכע זכרונות פֿון מענטשן וואָס דער דאָזיקער שרעקלעכער טאָג האָט זיי דירעקט טראַגיש געטראָפֿן, אָדער ווײַל זיי האָבן אַליין איבערגעלעבט דעם כאַמאַס־טעראָר אין דרום־ישׂראל אָדער ווײַל זיי זײַנען בײַ אים אומגעקומען און איבערגעלאָזט קרובֿים, באַקאַנטע אָדער פֿרײַנד, וואָס זײַנען גרייט געווען צו פֿאַרשרײַבן זייערע זכרונות וועגן דעם אומגעקומענעם.
די מעשׂיות זײַנען פֿאַרשריבן אין דער ערשטער פּערזאָן וואָס מאַכט זיי קלינגען ווי אַ פֿאַרציילטע מעשׂה. אין דער אמתן זײַנען די טעקסטן באַאַרבעטונגען פֿון אינטערוויוען. די צוויי מחברים זײַנען די רעדאַקטאָרן און האָבן געאַרבעט לויט צוויי הויפּטפּרינציפּן: אָפּצוהיטן ווי צום געטרײַסטן דאָס אויטענטישע קול פֿון דעם יחיד וואָס דערציילט און גלײַכצײַטיק צו געשטאַלטיקן דעם טעקסט — אויך אַ ביסל ליטעראַריש — פֿאַרן לייענער.
דאָס בוך שפּיגלט אָפּ אַ ברייטע גאַמע קרבנות פֿונעם 7טן אָקטאָבער — קינדער און זקנים, פֿרויען און מענער, ייִדן און אַראַבער, ישׂראלים און אויסלענדער. געציילטע חדשים נאָכן פּובליקירן דעם העברעיִשן מקור זײַנען אַרויס איבערזעצונגען אין נישט ווינציק שפּראַכן. די מחברים אָבער איז גאָר וויכטיק דווקא איין באַזונדערע איבערזעצונג: אויף ייִדיש. אַזאַ האַלט מען איצט אין צוגרייטן.
כּדי אָפּצומערקן דעם אָנדענק פֿון אַלע ברוטאַל און אומשולדיק אומגעברענגטע קרבנות פֿון יענעם טעראָריסטישן אַטאַק — פּובליקירט דער פֿאָרווערטס דאָ צום ערשטן מאָל אַן אָפּקלײַב פֿון דער דאָזיקער ייִדישער איבערזעצונג. דער הײַנטיקער טעקסט — פֿון פּאָלינאַ, אַ 14־יאָריק מיידל אין אופֿקים, וואָס איר טאַטע, אַ פּאָליציאַנט מיטן נאָמען דעניס בעלענקי, וואָס איז אומגעקומען קעמפֿדיק קעגן די טעראָריסטן — איז דער ערשטער אין אַ סעריע וואָס מען וועט קענען לייענען אין די ווײַטערדיקע טעג און וואָכן.
לאָמיר האָפֿן אַז בשעת מיר געדענקען די קרבנות דורך די אָ עדותשאַפֿטן וועלן צוריקקומען אַלע לעצטע לעבעדיקע פֿאַרכאַפּטע וואָס די כאַמאַס־טעראָריסטן האַלטן שוין צוויי יאָר אין אוממענטשלעכע און פֿאַרברעכערישע באַדינגונגען אין עזה. לאָמיר נישט פֿאַרגעסן!
– מרים טרין
1.
מײַן טאַטע האָט זייער ליב געהאַט מוזיק, און אין זײַן פֿרײַער צײַט, ווען ער האָט נישט געאַרבעט בײַ דער פּאָליציי, פֿלעגט ער זיצן און שפּילן אויף דער גיטאַרע. און איין טאָג ווען איך בין געווען אַכט יאָר אַלט, האָט ער מיך באַקענט מיט אַ זינגערין וואָס ער האָט ליב געהאַט, אַ רוסישע זינגערין וואָס הייסט מאָנעטאָטשקאַ און איך בין געווען אין גאַנצן באַגײַסטערט און ממש ליב געקראָגן אירע לידער, און יעדעס מאָל וואָס מיר זײַנען געפֿאָרן אין אויטאָ פֿלעגן דער טאַטע און איך אָנשטעלן אירע לידער און זינגען, קאַראַאָקע און אַזוינס. און דוכט זיך מיר מיט אַ יאָר צוריק איז די אָ זינגערין געקומען קיין ישׂראל צום ערשטן מאָל! און פֿאַרשטייט זיך האָבן מיר געקויפֿט בילעטן און געגאַנגען אַהין, און דאָס איז געווען ממש wow, ס׳איז געווען אַ גוואַלדיקער קאָנצערט, איך האָב אַזוי ווילד אַרומגעטאַנצט פֿון פֿאָרנט בײַ דער בינע און ער האָט מיר אונטערגעטראָגן אַ קאָלאַ אָדער אַן אַנדער געטראַנק און מיך געהיט פֿון הינטן. אָבער ווען איך האָב זיך אומגעקוקט אויף אים האָב איך געזען אַז אויך ער זינגט מיט אַלע לידער, כאַ כאַ כאַ.
איך בין הײַנט 14 יאָר אַלט. ווען דער טאַטע איז געווען אַן ערך אין מײַן עלטער איז ער געקומען קיין ישׂראל. ער און די מאַמע האָבן זיך געטראָפֿן דורך אַ קאָמפּיוטער־שפּיל! און זי האָט עולה געווען צוליב אים. איך האָב צוויי שוועסטער־ברידער, אַן עלטערע שוועסטער וואָס וווינט אין תּל־אָבֿיבֿ און אַ קליינעם ברודער מיט אונדז אין שטוב, בין איך אַ ביסל ווי אַ גרויסע שוועסטער. מײַן טאַטע איז שוין לאַנגע יאָרן אַ פּאָליציאַנט און די אַרבעט פֿון פּאָליציאַנטן איז ממש־ממש שווער. איז ער באמת נאָר אויף אַ העלפֿט אין דער היים.
ער איז געווען אַ טאַטע איינער אין דער וועלט! אַזאַ פֿריילעכער מענטש, אומעטום האָט ער פֿאַרשפּרייט שׂימחה, געוווּסט ווי אַזוי צו מאַכן אַ ליכטיקערע שטימונג, ווי צוצוגיין און צו רעדן צו מענטשן. און מיר האָבן געהאַט אַ קליינעם גאָרטן. האָט ער ממש ליב געהאַט דאָרט צו זאָרגן פֿאַר די בלומען, פֿלאַנצן, האָט דאָרט פֿאַרפֿלאַנצט פֿרוכטביימער און מיט אונדז אַפֿילו געהאָדעוועט טרוסקאַפֿקעס.
ער האָט אויכעט ליב געהאַט הינט. ווען איך בין געווען עלף יאָר אַלט האָב איך באַקומען פֿון טאַטע־מאַמע צום געבורטסטאָג פּעפּסי, אַ קליינע, זיסינקע הינטיכע, אַ געלע און ברוין־מאַראַנץ־קאָליריקע. און דער טאַטע איז געווען משוגע נאָך איר. ער האָט זיך תּמיד געשפּילט מיט איר, זיך יאָגן מיט איר, זי נעמען צום וועטערינאַר צוליב יעדער קלייניקייט און פֿלעג ווילדעווען מיט איר און אַרומשטיפֿן.
ער איז באמת געווען אַ ביסעלע משוגע און זייער קאָמיש. אום יום־טובֿ, ווי נאָווי גאָד למשל, פֿלעג ער זײַן דער וואָס דערציילט וויצן בײַם טיש, דערציילט מעשׂיות.
ער האָט מיך אונטערגעשטיצט אין אַלצדינג, די גאַנצע צײַט. און ער איז תּמיד געווען שטאָלץ מיט מיר, מיט דעם וואָס איך טו, נישטאָ קיין ווערטער דאָס צו דערקלערן. אמת, נישטאָ קיין ווערטער צו באַשרײַבן ווי וווּנדערלעך ער איז געווען, מײַן טאַטע.
שבת אין דער פֿרי האָבן זיך אָנגעהויבן די סירענעס. זײַנען איך, די מאַמע און מײַן ברודער גלײַך אַרײַן אינעם שוצצימער און דער טאַטע איז פּונקט געווען אויף נאַכטשיכט אין שׂדרות. ער האָט געדאַרפֿט צוריקקומען אַהיים אַרום זיבן אין דער פֿרי. און אַז מיר זײַנען שוין געווען אינעם שוצצימער האָב איך געעפֿנט דעם טעלעפֿאָן און איך זע אויף וואַצאַפּ פֿילמעלעך פֿון טעראָריסטן, דאָ בײַ אונדז אין אופֿקים! און איך האָב געזען אַ ווידעאָס פֿון טעראָריסטן וואָס שיסן אויף אַ פּאָליציי־אויטאָ, און כ’האָב זיך ממש דערשראָקן, אַז דאָס איז מײַן טאַטע, האָבן מיר אים אָנגעקלונגען און ער האָט געזאָגט אַז ער וועט זיך אַ ביסל זאַמען און איך האָב זיך געפֿרייט אַז ער לעבט.
אין צווישן איז אין דער אָ צײַט פֿון זײַן זײַט געפֿאַלן אַ ראַקעט אויף אַ הויז אין שׂדרות און ער איז געפֿאָרן מיט זײַן מאַנשאַפֿט קאָנטראָלירן וואָס עס טוט זיך דאָרט און דאַן, נאָך געציילטע מינוטן האָט ער אונדז אָנגעקלונגען און געזאָגט אַז מע שיסט דאָ, און געבעטן, מיר זאָלן אים מער נישט אָנקלינגען. דאָס איז געווען פֿאַרטאָג.
און שוין, דאָס איז געווען אונדזער לעצטער שמועס מיט אים.
וואָס עס איז געשען איז, אַז אין דער צײַט ווען זיי זײַנען געפֿאָרן אַ קוק געבן מכּוחן ראַקעט, האָבן זיי באַקומען אָנזאָגן, אַז עס זײַנען דאָ טעראָריסטן אויף דער פּאָליצײ־סטאַנציע פֿון שׂדרות. האָט ער דעמאָלט באַשלאָסן מיט זײַן מאַנשאַפֿט זיך אומצוקערן און איז צוריק אַהין. און ער האָט אויך באַשלאָסן, אַז עס איז ריכטיקער צו גיין צו פֿוס ווי צו פֿאָרן מיטן אויטאָ, ווײַל אַן אויטאָ, דאָס איז אַ מין גרויס לאָקערל פֿאַר די טעראָריסטן, אַן אויטאָ איז גרויס, מע קען אים זען. האָבן זיי זיך גענומען דערנעענטערן צו דער סטאַנציע. און דאָרט, אויף דער סטאַנציע אין שׂדרות איז געווען אַ גרויסע שלאַכט, מע קען זען אויף די בילדער, וואָס עס איז געבליבן פֿון דער סטאַנציע בײַם סוף פֿון די קאַמפֿן וואָס זײַנען דאָרט געווען.
און איידער זיי זײַנען אָנגעקומען אויף דער סטאַנציע, האָבן זיי געזען אַז עס זײַנען דאָרט דאָ טעראָריסטן אינעווייניק. און עס איז דאָרט געווען אַן אַנדער פּאָליציאַנט, אָן אַ וואָפֿן, וואָס האָט געהאַלטן בײַם אַרײַנגיין אין דער סטאַנציע כּדי זיך צו רעגיסטרירן און אָפּנעמען אַ וואָפֿן צי עפּעס אַזוינס, און מײַן טאַטע האָט אים אָפּגעשטעלט און אים געזאָגט נישט אַרײַנצוגיין, ווײַל עס זײַנען דאָ טעראָריסטן אינעווייניק. און אויפֿן טאַטנס לוויה איז דער אָ פּאָליציאַנט געקומען צו מיר און מיר געזאָגט, אַז ווען נישט מײַן טאַטע וואָלט ער הײַנט געווען טויט.
און דערנאָך זײַנען זיי אַרײַן אין דער סטאַנציע. זיי זײַנען געווען פֿיר פּאָליציאַנטן. און די טעראָריסטן וואָס זײַנען געווען אין דער סטאַנציע האָבן געשאָסן אויף זיי, פֿון סאַמע אויבן אויף די טרעפּ און פּשוט געפּרוּווט זיי אומברענגען ווי צום גיכסטן. נאָר מײַן טאַטע האָט נישט מוותּר געווען און נישט אַנטלאָפֿן פֿון דאָרט, ער האָט דאָרט צוריקגעשאָסן צוזאַמען מיט זײַנע פֿרײַנד, זיי האָבן כּסדר געשאָסן, זאַלבע פֿערט נישט אויפֿגעהערט צו שיסן. און אין עפּעס אַ מאָמענט האָט ער זיך אָפּגעזונדערט פֿון די אַנדערע פּאָליציאַנטן, אויף אַ זײַט, און דאַן האָט מען אים געטראָפֿן.
די גאַנצע מעשׂה האָבן מיר געהערט פֿון די פּאָליציאַנטן וואָס זײַנען דאָ געווען מיט אַ חודש צוריק, זיי זײַנען געקומען צו אונדז און אונדז אַלץ דערציילט. איין פּאָליציאַנטקע האָט אונדז דערציילט אַז אין דעם טאַטנס זכות איז זי געבליבן לעבן, ווײַל ער האָט זי געשיצט, אַ האַנטגראַנאַט זאָל זי נישט טרעפֿן. זיי האָבן אויך געוואָרפֿן אויף זיי [די טעראָריסטן) גראַנאַטן. און אַן אַנדער פּאָליציאַנט האָט אונדז דערציילט, אַז אַפֿילו נאָך דעם ווי מע האָט געטראָפֿן מײַן טאַטן, אַפֿילו ווען ער איז שוין געלעגן דאָרט אויף דער פּאָדלאָגע, האָט ער ווײַטער געקעמפֿט און געשאָסן אויף די טעראָריסטן. און דער אָ פּאָליציאַנט האָט אויך געזאָגט מײַן מאַמען אויף דער שיבֿעה, ער איז צוגעקומען צו איר און איר געזאָגט: „איך בין דער לעצטער וואָס האָט געזען דעניסן. ער האָט מיך פּשוט געראַטעוועט דאָרט.“ און די מאַמע און איך זײַנען געווען דערשיטערט.
איך האָב נאָך אַלץ נישט דאָס געפֿיל, אַז איך ווייס אַלצדינג, מיט אַלע פּיטשעווקעס, און איך בין נישט זיכער, אַז איך וויל וויסן, כ׳ווייס… אפֿשר וועט מיר דאָס נאָר נאָך מער וויי טאָן, איך ווייס נישט. איך ווייס, אַז מײַן טאַטע האָט געראַטעוועט מענטשן. און איך ווייס, אַז ער איז געווען מוטיק, אַז ער האָט באמת באמת געקעמפֿט, ביז דער לעצטער רגע. און איך בין שטאָלץ מיט אים, וואָס ער האָט דאָס געטאָן. אָבער עס איז טרויעריק, עס איז טרויעריק, ווײַל איך וואָלט געוואָלט ער זאָל אויך האָבן געראַטעוועט זיך אַליין.
4.
לעצטנס זאָגן מיר אַ סך מענטשן אַז איך בין ענלעך אויפֿן טאַטן. תּמיד פֿלעג מען אונדז זאָגן, אַז מיר זײַנען ענלעך, ביידע האָבן מיר אַ נאָז אַזאַ, כאַ כאַ כאַ, אָבער מיר זײַנען ענלעך אויך אין אַנדערע פּונקטן, למשל, איך פֿיל אַז אויך איך, אַזוי ווי ער, אויך איך קען צוגיין צו יעדן מענטשן און גרינג שאַפֿן מיט אים אַ פֿאַרבינדונג, געפֿינען דעם ריכטיקן צוגאַנג צו יעדן איינעם. און איך פֿאַרמאָג אויך יענע שׂימחה וואָס ער האָט געהאַט אין זיך. ער איז געווען אַ פֿריילעכער מענטש. און אַפֿילו איצט, ווען ער איז נישט מיט אונדז, אַפֿילו איצט פֿיל איך אַז איך טראָג זײַן שׂימחה אין זיך, ווי די שׂימחה וואָס איך האָב פֿון אים באַקומען וואָלט מיך געשיצט.
איך דערמאָן זיך אין אַ סך זאַכן וואָס מײַן טאַטע און איך האָבן געטאָן צוזאַמען, אין כּלערליי הנאהדיקע רגעס וואָס מיר האָבן געהאַט און ווען איך דערמאָן זיך דערין ווער איך פֿריילעך, אָבער דאַן דערמאָן איך זיך אַז ער איז מער נישטאָ און אַז איך וועל מער נישט האָבן אַזעלכע זכרונות. איך געדענק למשל, אַז איין מאָל האָב איך אויספּראָבירט אַ נײַע שמינקע און דאַן האָב איך זי אים געוויזן און געזאָגט: „גיב אַ קוק ווי אויסערגעוויינטלעך!“ און ער האָט זיך גענומען מיר עצהן: „זע, דאָ דאַרפֿסטו ניצן מער רויט און דאָ צוגעבן נאָך מער.“ און ער האָט מיר באמת געהאָלפֿן זיך שמינקען בעסער און דאָס איז געווען אַ סורפּריז, ווײַל ס׳איז דאָך — ביסט דאָך אַ טאַטע! טאָ וואָס עפּעס, ווי פֿאַרשטייסטו זיך אויף שמינקע?! כאַ כאַ כאַ.
און דאָס טוט באמת וויי. ס׳איז מיר שווער. ס׳איז מיר זייער שווער און איך פּרוּוו זיך אַן עצה געבן. מע קען זיך נישט באמת קיין עצה געבן מיט דעם. אָבער איך וועל זיך צו ביסלעך, צו ביסלעך אַן עצה געבן. איך ווייס אַז מיר קענען קריגן פּסיכאָלאָגן פֿרײַ פֿון אָפּצאָל, איך גיי נישט, ווײַל איך פֿיל זיך נישט באמת באַקוועם דערמיט. אפֿשר וועל איך גיין אין דער צוקונפֿט. איך האָב פֿרײַנד וואָס גייען יאָ. און איך האָב עטלעכע פֿרײַנד וואָס אויך זייערע קרובֿים זײַנען דערהרגעט געוואָרן יענעם טאָג, שעפּן מיר כּוח איינער פֿון צווייטן. מיר שטאַרקן זיך. און אויך דער מאַמע, אויך איר איז שרעקלעך שווער, איך און מײַן ברודער פּרוּוון איר ממש אונטערגעבן כּוח. ווען מיר זײַנען אין דער היים פּרוּוון מיר זײַן מיט איר ווי צום מערסטן און אַזוינס.
איך פֿיל דעם טאַטן די גאַנצע צײַט. אַ מאָל קומט ער פּלוצעם צו מיר אין חלום בײַ נאַכט, עס חלומט זיך מיר אַז ער פּרוּווט קאָמוניקירן מיט מיר, ער זאָגט מיר אַז ער איז שטאָלץ מיט מיר, מיט דעם וואָס איך טו איצט, דערמיט וואָס איך בין צוריק צו די לימודים, וואָס איך בין צוריק צום ראָבאָטיק־קורס, אַז איך בין ווידער אין „קרעמבאָ־פֿליגל“*, און אַז איך באַטייליק זיך אין נאָך אַנדערע קרײַזן.
אין דער וואָך ווען דאָס האָט פּאַסירט, האָט זיך מיר געחלומט אַז ער קומט צו אונדז, אַזוי זיך, נעמט אונדז אַרום, און זאָגט אונדז אַז דאָס אַלץ איז בלויז געווען אַן אַקציע אַזאַ און אַז ער האָט זיך געדאַרפֿט מאַכן טויט און אַז ער איז למעשׂה נישט באמת טויט. און ער האָט אונדז געהאַלדזט אין דעם חלום און דאָס איז געווען ממש־ממש רירנדיק. איך האַלט די דאָזיקע האַלדזונג כּסדר מיט זיך.
איך פֿריי זיך ממש זייער אַז מען האָט מיר פֿאָרגעלייגט צו שרײַבן וועגן מײַן טאַטן אין דעם בוך. דאָס איז מיר ממש וויכטיק. דאָס איז מיר באמת וויכטיק. איך האָב זיך ממש געפֿילט גערירט, ווען איך האָב באַקומען די ידיעה. און איך ווייס אַז איין טאָג וועלן מײַנע קינדער — זיי וועלן נישט קענען זען דעם זיידן אין דער צוקונפֿט, מילא, וועלן זיי אים נישט קענען, אָבער זיי וועלן כאָטש הערן וועגן אים. און זיי וועלן וויסן אַז ער איז געווען אַ גוטער מענטש, פֿריילעך און קאָמיש. איז אַ דאַנק אײַך, דאָס איז מיר באמת וויכטיק, מע זאָל אים געדענקען אויף ווײַטערדיקע דורות.
–––––––––––
* אַן אַלטערנאַטיווע ישׂראלדיקע יוגנט־באַוועגונג וואָס באַזירט זיך אויף גלײַכע רעכט פֿאַר קינדער מיט און אָן ספּעציעלע באַדערפֿענישן, געגרינדט אין 2002. מער אינפֿאָרמאַציע קען מען געפֿינען דאָ: krembo.org.
— איבערגעזעצט פֿון מרים טרין
The post “I feel my father all the time” appeared first on The Forward.
Uncategorized
The call of this Hanukkah moment remains simple and urgent: Light candles everywhere. Even when we’re under attack.
The massacre in Sydney has left Jews around the world shaken and grieving. This act is far more than a heinous crime: It is a regression to darker times, when Jewish visibility itself carried mortal risk.
The commandment of Hanukkah is not simply to light candles, but to light them publicly – pirsumei nisa, the publicizing of the miracle. The point is not private consolation, but shared visibility. Jewish survival, the tradition teaches, is not meant to occur behind closed doors, but in full view.
Historically, however, it rarely did. In exile, Jews learned caution. The Talmud records how, in times of danger, the candles are to be moved indoors – lit discreetly, shielded from hostile eyes. This was not a theological revision but a concession to reality: When the public sphere is unsafe, Jewish life retreats into the private domain. For most of our history, this was our reality.
Modern democracies promised something different. Jews would no longer have to choose between safety and visibility. We could light openly again – on windowsills, in public squares, in front of city halls – because the surrounding society would protect us not merely by law, but by norm. Antisemitism would not just be illegal, it would be unthinkable.
The Sydney massacre, alongside countless incidents in societies Jews have long trusted, forces us to ask whether that promise is still being kept.
Jewish safety in the diaspora does not rest primarily on police presence or intelligence services – necessary though they are. It rests on something more fragile and more fundamental: a public culture in which Jews are not merely tolerated but embraced; in which antisemitism is not merely condemned after the fact but rejected instinctively and unequivocally as a violation of the moral order.
When Jews are attacked for being Jews, and the response is muted, conditional, or delayed, the message is unmistakable. Jews may still live here, but only quietly.
That is why the response to Sydney must not be withdrawal, but the exact opposite. We cannot and will not retreat into hiding our light. The call of this moment is simple and urgent: Light candles everywhere.
Jewish communities and organizations must orchestrate public Hanukkah candle lightings in the central squares of democratic cities across Europe, across the English-speaking world, wherever Jews live under the protection of free societies. Not hidden ceremonies. Not fenced-off gatherings on the margins. But civic events, hosted openly and proudly, with the participation of local and national leaders – and of fellow non-Jewish citizens.
This is not unprecedented. Every year, a Hanukkah menorah is lit at the White House. The symbolism is powerful precisely because it is mundane: Jewish light belongs at the heart of the civic space, not as an exception, not as an act of charity, but as a matter of course. That model should now be replicated widely.
Israeli diplomatic missions, together with local Jewish organizations, should work actively with municipalities and governments to make these public lightings happen – not merely as acts of Jewish resilience, but as declarations of democratic commitment. Because this is not only a Jewish question.
A society in which Jews feel compelled to hide their symbols is a society already retreating from its own values. Antisemitism is never a stand-alone phenomenon; it is the canary in the democratic coal mine. Where Jews are unsafe, pluralism is already fraying.
Lighting candles in public squares will not undo the horror of Sydney. But it will answer it – not with fear, and not with silence, but with a refusal to normalize xenophobia, antisemitism, and Jewish invisibility.
The ancient question of Hanukkah – where we light – has returned as a modern moral test of democratic societies and leaders worldwide. Where Jewish light is extinguished, democracy itself is cast into shadow. If it can still be lit openly, with the full backing of the societies Jews call home, then the promise of democratic life remains alive.
Our light must not hide. Not now. Never again.
The post The call of this Hanukkah moment remains simple and urgent: Light candles everywhere. Even when we’re under attack. appeared first on The Forward.
Uncategorized
Australia shooting terrifies Jews worldwide — and strengthens the case for Israel
If the shooters who targeted Jews on a beach in Australia while they were celebrating Hanukkah thought their cowardly act would turn the world against Israel, they were exactly wrong: Randomly killing people at a holiday festival in Sydney makes the case for Israel.
The world wants Jews to disown Israel over Gaza, but bad actors keep proving why Jews worldwide feel such an intense need to have a Jewish state.
Think about it. The vast majority of Jews who settled in Israel went there because they felt they had nowhere else to go. To call the modern state “the ingathering of exiles” softpedals reality and tells only half the story. The ingathering was a result of an outpouring of hate and violence.
Attacking Jews is the best way to rationalize Zionism.
Judaism’s holidays are often (humorously) summarized as, “They tried to kill us, they failed, let’s eat.” Zionism is simply, “They tried to kill us, they failed, let’s move.”
Theodor Herzl, the founder of modern Zionism, didn’t have a religious or even a tribal bone in his body. He would have been happy to stay in Vienna writing light plays and eating sacher torte. But bearing witness to the rise of antisemitism, he saw the Land of Israel as the European Jew’s best option.
The Eastern European pogroms, the Holocaust, the massacre of Jews in Iraq in 1941 — seven years before the State of Israel was founded — the attacks on Jews throughout the Middle East after Israel’s founding, the oppression of Jews in the former Soviet Union — these were what sent Jews to Israel.
How many Australians are thinking the same way this dark morning?
There’s a lot to worry about in Israel. It is, statistically, more dangerous to be Jewish there than anywhere else in the world. But most Jews would rather take their chances on a state created to protect them, instead of one that just keeps promising it will – especially when the government turns a blind eye to antisemitic incitement and refuses to crack down on violent protests, as Australia has.
“For over a year we have seen racist mobs impeding on the rights and freedoms of ordinary Australians. We have been locked out of parts of our cities because the police could not ensure our safety. Students have been told to stay away from campuses. We have been locked down in synagogues,” Alex Ryvchin, the co-CEO of the Executive Council of Australian Jewry, wrote a year ago, after the firebombing attack on a Melbourne synagogue.
Since then a childcare centre in Sydney’s east was set alight by vandals, cars were firebombed, two Australian nurses threatened to kill Jewish patients, to name a few antisemitic incidents. There were 1,654 antisemitic incidents logged in Australia from October 2024 to September 2025 — in a country with about 117,000 Jews.
“The most dangerous thing about terrorism is the over-reaction to it,” the philosopher Yuval Noah Harari said. He was talking about the invasion of Iraq after 9/11, the crackdown on civil liberties and legitimate protest. But surely it’s equally dangerous to underreact to terrorism and terrorist rhetoric.
Israel’s destruction of Gaza following the Hamas attack of Oct. 7, 2023 led to worldwide protests, which is understandable, if not central to why tensions have escalated.
But condemning civilian casualties and calling for Palestinian self-determination — something many Jews support — too often crosses into calls for destroying Israel, demonizing Israelis and their Jews. That’s how Jews heard the phrase “globalize the intifada” — as a justification for the indiscriminate violence against civilians.
When they took issue with protesters cosplaying as Hamas and justifying the Oct. 7 massacre, that’s what they meant. And look at what happened in Bondi Beach, they weren’t wrong. Violence leads to violence, and so does support for violence.
Chabad, which hosted the Hanukkah celebration in Sydney, has always leaned toward a more open door policy with less apparent security than other Jewish institutions. But one of the reasons it has been so effective at outreach has also made it an easy target.
As a result of the Bondi shooting, Chabad will likely increase security, as will synagogues around the world. Jewish institutions will think hard about publicly advertising their events. Law enforcement and public officials will, thankfully, step up protection, at least for a while. These are all the predictable result of an attack that, given the unchecked antisemitic rhetoric and weak responses to previous antisemitic incidents, was all but inevitable.
It’s not inevitable that Australian Jews would now move to Israel, no more than it would have been for Pittsburgh’s Jewish community to uproot itself and move to Tel Aviv after the 2018 Tree of Life massacre. That didn’t happen, because ultimately the risk still doesn’t justify it.
But these shootings, and the constant drip of violent rhetoric, vandalism and confrontation raise a question: If you want to kill Jews in Israel, and you kill them outside Israel, where, exactly, are we supposed to go?
The post Australia shooting terrifies Jews worldwide — and strengthens the case for Israel appeared first on The Forward.
Uncategorized
These are the victims of the Bondi Beach Hanukkah celebration shooting in Sydney
(JTA) — A local rabbi, a Holocaust survivor and a 12-year-old girl are among those killed during the shooting attack Sunday on a Hanukkah celebration in Sydney, Australia.
Here’s what we know about the 11 people murdered in the attack, which took place at a popular beachside playground where more than 1,000 people had congregated to celebrate the first night of the holiday, as well as about those injured.
This story will be updated.
Eli Schlanger, rabbi and father of five
Schlanger was the Chabad emissary in charge of Chabad of Bondi, which had organized the event. He had grown up in England but moved to Sydney 18 years ago, where he was raising his five children with his wife Chaya. Their youngest was born just two months ago.
In addition to leading community events through Chabad of Bondi, Schlanger worked with Jewish prisoners in Australian prisons. “He flew all around the state, to go visit different people in jail, literally at his own expense,” Mendy Litzman, a Sydney Jew who responded as a medic to the attack, told the Jewish Telegraphic Agency.
Last year, amid a surge in antisemitic incidents in Australia, Schlanger posted a video of himself dancing and celebrating Hanukkah, promoting lighting menorahs as “the best response to antisemitism.”
The best response to antisemitism. Happy Chanukah! pic.twitter.com/33RSGYzhUY
— Rabbi Eli Schlanger (@SchlangerEli) December 17, 2024
Two months before his murder, he published an open letter to Australian Prime Minister Anthony Albanese urging him to rescind his “act of betrayal” of the Jewish people. The letter was published on Facebook the same day, Sept. 21, that Albanese announced he would unilaterally recognize an independent Palestinian state.
Alex Kleytman, Holocaust survivor originally from Ukraine
Kleytman had come to the Bondi Beach Hanukkah celebration annually for years, his wife Larisa told The Australian. She said he was protecting her when he was shot. The couple, married for six decades, has two children and 11 grandchildren.
The Australia reported that Kleytman was a Holocaust survivor who had passed World War II living with his family in Siberia.
12-year-old girl
Alex Ryvchin, co-CEO of the Executive Council of Australian Jewry, told CNN that a friend “lost his 12-year-old daughter, who succumbed to her wounds in hospital.” The girl’s name was not immediately released.
Dozens of people were injured
- Yossi Lazaroff, the Chabad rabbi at Texas A&M University, said his son had been shot while running the event for Chabad of Bondi. “Please say Psalms 20 & 21 for my son, Rabbi Leibel Lazaroff, יהודה לייב בן מאניא who was shot in a terrorist attack at a Chanukah event he was running for Chabad of Bondi in Sydney, Australia,” he tweeted.
- Yaakov “Yanky” Super, 24, was on duty for Hatzalah at the event when he was shot in the back, Litzman said. “He started screaming on his radio that he needs back up, he was shot. I heard it and I responded to the scene. I was the closest backup. I was one of the first medical people on the scene,” Litzman said. He added, “We just went into action and saved a lot of lives, including one of our own.”
The post These are the victims of the Bondi Beach Hanukkah celebration shooting in Sydney appeared first on The Forward.