Uncategorized
“I feel my father all the time”
פֿון פּאָלינאַ בעלענקי
אין מאַרץ 2024 איז אַרויס אין ישׂראל אַ בוך מיטן טיטל „איין טאָג אין אָקטאָבער“. די מחברים יאיר אַגמון און אוריה מבורך האָבן אין אים אַרויסגעגעבן 40 עדותשאַפֿטן פֿון דעם 7טן אָקטאָבער 2023. דאָס זענען 40 טעקסטן וואָס דערציילן פּערזענלעכע זכרונות פֿון מענטשן וואָס דער דאָזיקער שרעקלעכער טאָג האָט זיי דירעקט טראַגיש געטראָפֿן, אָדער ווײַל זיי האָבן אַליין איבערגעלעבט דעם כאַמאַס־טעראָר אין דרום־ישׂראל אָדער ווײַל זיי זײַנען בײַ אים אומגעקומען און איבערגעלאָזט קרובֿים, באַקאַנטע אָדער פֿרײַנד, וואָס זײַנען גרייט געווען צו פֿאַרשרײַבן זייערע זכרונות וועגן דעם אומגעקומענעם.
די מעשׂיות זײַנען פֿאַרשריבן אין דער ערשטער פּערזאָן וואָס מאַכט זיי קלינגען ווי אַ פֿאַרציילטע מעשׂה. אין דער אמתן זײַנען די טעקסטן באַאַרבעטונגען פֿון אינטערוויוען. די צוויי מחברים זײַנען די רעדאַקטאָרן און האָבן געאַרבעט לויט צוויי הויפּטפּרינציפּן: אָפּצוהיטן ווי צום געטרײַסטן דאָס אויטענטישע קול פֿון דעם יחיד וואָס דערציילט און גלײַכצײַטיק צו געשטאַלטיקן דעם טעקסט — אויך אַ ביסל ליטעראַריש — פֿאַרן לייענער.
דאָס בוך שפּיגלט אָפּ אַ ברייטע גאַמע קרבנות פֿונעם 7טן אָקטאָבער — קינדער און זקנים, פֿרויען און מענער, ייִדן און אַראַבער, ישׂראלים און אויסלענדער. געציילטע חדשים נאָכן פּובליקירן דעם העברעיִשן מקור זײַנען אַרויס איבערזעצונגען אין נישט ווינציק שפּראַכן. די מחברים אָבער איז גאָר וויכטיק דווקא איין באַזונדערע איבערזעצונג: אויף ייִדיש. אַזאַ האַלט מען איצט אין צוגרייטן.
כּדי אָפּצומערקן דעם אָנדענק פֿון אַלע ברוטאַל און אומשולדיק אומגעברענגטע קרבנות פֿון יענעם טעראָריסטישן אַטאַק — פּובליקירט דער פֿאָרווערטס דאָ צום ערשטן מאָל אַן אָפּקלײַב פֿון דער דאָזיקער ייִדישער איבערזעצונג. דער הײַנטיקער טעקסט — פֿון פּאָלינאַ, אַ 14־יאָריק מיידל אין אופֿקים, וואָס איר טאַטע, אַ פּאָליציאַנט מיטן נאָמען דעניס בעלענקי, וואָס איז אומגעקומען קעמפֿדיק קעגן די טעראָריסטן — איז דער ערשטער אין אַ סעריע וואָס מען וועט קענען לייענען אין די ווײַטערדיקע טעג און וואָכן.
לאָמיר האָפֿן אַז בשעת מיר געדענקען די קרבנות דורך די אָ עדותשאַפֿטן וועלן צוריקקומען אַלע לעצטע לעבעדיקע פֿאַרכאַפּטע וואָס די כאַמאַס־טעראָריסטן האַלטן שוין צוויי יאָר אין אוממענטשלעכע און פֿאַרברעכערישע באַדינגונגען אין עזה. לאָמיר נישט פֿאַרגעסן!
– מרים טרין
1.
מײַן טאַטע האָט זייער ליב געהאַט מוזיק, און אין זײַן פֿרײַער צײַט, ווען ער האָט נישט געאַרבעט בײַ דער פּאָליציי, פֿלעגט ער זיצן און שפּילן אויף דער גיטאַרע. און איין טאָג ווען איך בין געווען אַכט יאָר אַלט, האָט ער מיך באַקענט מיט אַ זינגערין וואָס ער האָט ליב געהאַט, אַ רוסישע זינגערין וואָס הייסט מאָנעטאָטשקאַ און איך בין געווען אין גאַנצן באַגײַסטערט און ממש ליב געקראָגן אירע לידער, און יעדעס מאָל וואָס מיר זײַנען געפֿאָרן אין אויטאָ פֿלעגן דער טאַטע און איך אָנשטעלן אירע לידער און זינגען, קאַראַאָקע און אַזוינס. און דוכט זיך מיר מיט אַ יאָר צוריק איז די אָ זינגערין געקומען קיין ישׂראל צום ערשטן מאָל! און פֿאַרשטייט זיך האָבן מיר געקויפֿט בילעטן און געגאַנגען אַהין, און דאָס איז געווען ממש wow, ס׳איז געווען אַ גוואַלדיקער קאָנצערט, איך האָב אַזוי ווילד אַרומגעטאַנצט פֿון פֿאָרנט בײַ דער בינע און ער האָט מיר אונטערגעטראָגן אַ קאָלאַ אָדער אַן אַנדער געטראַנק און מיך געהיט פֿון הינטן. אָבער ווען איך האָב זיך אומגעקוקט אויף אים האָב איך געזען אַז אויך ער זינגט מיט אַלע לידער, כאַ כאַ כאַ.
איך בין הײַנט 14 יאָר אַלט. ווען דער טאַטע איז געווען אַן ערך אין מײַן עלטער איז ער געקומען קיין ישׂראל. ער און די מאַמע האָבן זיך געטראָפֿן דורך אַ קאָמפּיוטער־שפּיל! און זי האָט עולה געווען צוליב אים. איך האָב צוויי שוועסטער־ברידער, אַן עלטערע שוועסטער וואָס וווינט אין תּל־אָבֿיבֿ און אַ קליינעם ברודער מיט אונדז אין שטוב, בין איך אַ ביסל ווי אַ גרויסע שוועסטער. מײַן טאַטע איז שוין לאַנגע יאָרן אַ פּאָליציאַנט און די אַרבעט פֿון פּאָליציאַנטן איז ממש־ממש שווער. איז ער באמת נאָר אויף אַ העלפֿט אין דער היים.
ער איז געווען אַ טאַטע איינער אין דער וועלט! אַזאַ פֿריילעכער מענטש, אומעטום האָט ער פֿאַרשפּרייט שׂימחה, געוווּסט ווי אַזוי צו מאַכן אַ ליכטיקערע שטימונג, ווי צוצוגיין און צו רעדן צו מענטשן. און מיר האָבן געהאַט אַ קליינעם גאָרטן. האָט ער ממש ליב געהאַט דאָרט צו זאָרגן פֿאַר די בלומען, פֿלאַנצן, האָט דאָרט פֿאַרפֿלאַנצט פֿרוכטביימער און מיט אונדז אַפֿילו געהאָדעוועט טרוסקאַפֿקעס.
ער האָט אויכעט ליב געהאַט הינט. ווען איך בין געווען עלף יאָר אַלט האָב איך באַקומען פֿון טאַטע־מאַמע צום געבורטסטאָג פּעפּסי, אַ קליינע, זיסינקע הינטיכע, אַ געלע און ברוין־מאַראַנץ־קאָליריקע. און דער טאַטע איז געווען משוגע נאָך איר. ער האָט זיך תּמיד געשפּילט מיט איר, זיך יאָגן מיט איר, זי נעמען צום וועטערינאַר צוליב יעדער קלייניקייט און פֿלעג ווילדעווען מיט איר און אַרומשטיפֿן.
ער איז באמת געווען אַ ביסעלע משוגע און זייער קאָמיש. אום יום־טובֿ, ווי נאָווי גאָד למשל, פֿלעג ער זײַן דער וואָס דערציילט וויצן בײַם טיש, דערציילט מעשׂיות.
ער האָט מיך אונטערגעשטיצט אין אַלצדינג, די גאַנצע צײַט. און ער איז תּמיד געווען שטאָלץ מיט מיר, מיט דעם וואָס איך טו, נישטאָ קיין ווערטער דאָס צו דערקלערן. אמת, נישטאָ קיין ווערטער צו באַשרײַבן ווי וווּנדערלעך ער איז געווען, מײַן טאַטע.
שבת אין דער פֿרי האָבן זיך אָנגעהויבן די סירענעס. זײַנען איך, די מאַמע און מײַן ברודער גלײַך אַרײַן אינעם שוצצימער און דער טאַטע איז פּונקט געווען אויף נאַכטשיכט אין שׂדרות. ער האָט געדאַרפֿט צוריקקומען אַהיים אַרום זיבן אין דער פֿרי. און אַז מיר זײַנען שוין געווען אינעם שוצצימער האָב איך געעפֿנט דעם טעלעפֿאָן און איך זע אויף וואַצאַפּ פֿילמעלעך פֿון טעראָריסטן, דאָ בײַ אונדז אין אופֿקים! און איך האָב געזען אַ ווידעאָס פֿון טעראָריסטן וואָס שיסן אויף אַ פּאָליציי־אויטאָ, און כ’האָב זיך ממש דערשראָקן, אַז דאָס איז מײַן טאַטע, האָבן מיר אים אָנגעקלונגען און ער האָט געזאָגט אַז ער וועט זיך אַ ביסל זאַמען און איך האָב זיך געפֿרייט אַז ער לעבט.
אין צווישן איז אין דער אָ צײַט פֿון זײַן זײַט געפֿאַלן אַ ראַקעט אויף אַ הויז אין שׂדרות און ער איז געפֿאָרן מיט זײַן מאַנשאַפֿט קאָנטראָלירן וואָס עס טוט זיך דאָרט און דאַן, נאָך געציילטע מינוטן האָט ער אונדז אָנגעקלונגען און געזאָגט אַז מע שיסט דאָ, און געבעטן, מיר זאָלן אים מער נישט אָנקלינגען. דאָס איז געווען פֿאַרטאָג.
און שוין, דאָס איז געווען אונדזער לעצטער שמועס מיט אים.
וואָס עס איז געשען איז, אַז אין דער צײַט ווען זיי זײַנען געפֿאָרן אַ קוק געבן מכּוחן ראַקעט, האָבן זיי באַקומען אָנזאָגן, אַז עס זײַנען דאָ טעראָריסטן אויף דער פּאָליצײ־סטאַנציע פֿון שׂדרות. האָט ער דעמאָלט באַשלאָסן מיט זײַן מאַנשאַפֿט זיך אומצוקערן און איז צוריק אַהין. און ער האָט אויך באַשלאָסן, אַז עס איז ריכטיקער צו גיין צו פֿוס ווי צו פֿאָרן מיטן אויטאָ, ווײַל אַן אויטאָ, דאָס איז אַ מין גרויס לאָקערל פֿאַר די טעראָריסטן, אַן אויטאָ איז גרויס, מע קען אים זען. האָבן זיי זיך גענומען דערנעענטערן צו דער סטאַנציע. און דאָרט, אויף דער סטאַנציע אין שׂדרות איז געווען אַ גרויסע שלאַכט, מע קען זען אויף די בילדער, וואָס עס איז געבליבן פֿון דער סטאַנציע בײַם סוף פֿון די קאַמפֿן וואָס זײַנען דאָרט געווען.
און איידער זיי זײַנען אָנגעקומען אויף דער סטאַנציע, האָבן זיי געזען אַז עס זײַנען דאָרט דאָ טעראָריסטן אינעווייניק. און עס איז דאָרט געווען אַן אַנדער פּאָליציאַנט, אָן אַ וואָפֿן, וואָס האָט געהאַלטן בײַם אַרײַנגיין אין דער סטאַנציע כּדי זיך צו רעגיסטרירן און אָפּנעמען אַ וואָפֿן צי עפּעס אַזוינס, און מײַן טאַטע האָט אים אָפּגעשטעלט און אים געזאָגט נישט אַרײַנצוגיין, ווײַל עס זײַנען דאָ טעראָריסטן אינעווייניק. און אויפֿן טאַטנס לוויה איז דער אָ פּאָליציאַנט געקומען צו מיר און מיר געזאָגט, אַז ווען נישט מײַן טאַטע וואָלט ער הײַנט געווען טויט.
און דערנאָך זײַנען זיי אַרײַן אין דער סטאַנציע. זיי זײַנען געווען פֿיר פּאָליציאַנטן. און די טעראָריסטן וואָס זײַנען געווען אין דער סטאַנציע האָבן געשאָסן אויף זיי, פֿון סאַמע אויבן אויף די טרעפּ און פּשוט געפּרוּווט זיי אומברענגען ווי צום גיכסטן. נאָר מײַן טאַטע האָט נישט מוותּר געווען און נישט אַנטלאָפֿן פֿון דאָרט, ער האָט דאָרט צוריקגעשאָסן צוזאַמען מיט זײַנע פֿרײַנד, זיי האָבן כּסדר געשאָסן, זאַלבע פֿערט נישט אויפֿגעהערט צו שיסן. און אין עפּעס אַ מאָמענט האָט ער זיך אָפּגעזונדערט פֿון די אַנדערע פּאָליציאַנטן, אויף אַ זײַט, און דאַן האָט מען אים געטראָפֿן.
די גאַנצע מעשׂה האָבן מיר געהערט פֿון די פּאָליציאַנטן וואָס זײַנען דאָ געווען מיט אַ חודש צוריק, זיי זײַנען געקומען צו אונדז און אונדז אַלץ דערציילט. איין פּאָליציאַנטקע האָט אונדז דערציילט אַז אין דעם טאַטנס זכות איז זי געבליבן לעבן, ווײַל ער האָט זי געשיצט, אַ האַנטגראַנאַט זאָל זי נישט טרעפֿן. זיי האָבן אויך געוואָרפֿן אויף זיי [די טעראָריסטן) גראַנאַטן. און אַן אַנדער פּאָליציאַנט האָט אונדז דערציילט, אַז אַפֿילו נאָך דעם ווי מע האָט געטראָפֿן מײַן טאַטן, אַפֿילו ווען ער איז שוין געלעגן דאָרט אויף דער פּאָדלאָגע, האָט ער ווײַטער געקעמפֿט און געשאָסן אויף די טעראָריסטן. און דער אָ פּאָליציאַנט האָט אויך געזאָגט מײַן מאַמען אויף דער שיבֿעה, ער איז צוגעקומען צו איר און איר געזאָגט: „איך בין דער לעצטער וואָס האָט געזען דעניסן. ער האָט מיך פּשוט געראַטעוועט דאָרט.“ און די מאַמע און איך זײַנען געווען דערשיטערט.
איך האָב נאָך אַלץ נישט דאָס געפֿיל, אַז איך ווייס אַלצדינג, מיט אַלע פּיטשעווקעס, און איך בין נישט זיכער, אַז איך וויל וויסן, כ׳ווייס… אפֿשר וועט מיר דאָס נאָר נאָך מער וויי טאָן, איך ווייס נישט. איך ווייס, אַז מײַן טאַטע האָט געראַטעוועט מענטשן. און איך ווייס, אַז ער איז געווען מוטיק, אַז ער האָט באמת באמת געקעמפֿט, ביז דער לעצטער רגע. און איך בין שטאָלץ מיט אים, וואָס ער האָט דאָס געטאָן. אָבער עס איז טרויעריק, עס איז טרויעריק, ווײַל איך וואָלט געוואָלט ער זאָל אויך האָבן געראַטעוועט זיך אַליין.
4.
לעצטנס זאָגן מיר אַ סך מענטשן אַז איך בין ענלעך אויפֿן טאַטן. תּמיד פֿלעג מען אונדז זאָגן, אַז מיר זײַנען ענלעך, ביידע האָבן מיר אַ נאָז אַזאַ, כאַ כאַ כאַ, אָבער מיר זײַנען ענלעך אויך אין אַנדערע פּונקטן, למשל, איך פֿיל אַז אויך איך, אַזוי ווי ער, אויך איך קען צוגיין צו יעדן מענטשן און גרינג שאַפֿן מיט אים אַ פֿאַרבינדונג, געפֿינען דעם ריכטיקן צוגאַנג צו יעדן איינעם. און איך פֿאַרמאָג אויך יענע שׂימחה וואָס ער האָט געהאַט אין זיך. ער איז געווען אַ פֿריילעכער מענטש. און אַפֿילו איצט, ווען ער איז נישט מיט אונדז, אַפֿילו איצט פֿיל איך אַז איך טראָג זײַן שׂימחה אין זיך, ווי די שׂימחה וואָס איך האָב פֿון אים באַקומען וואָלט מיך געשיצט.
איך דערמאָן זיך אין אַ סך זאַכן וואָס מײַן טאַטע און איך האָבן געטאָן צוזאַמען, אין כּלערליי הנאהדיקע רגעס וואָס מיר האָבן געהאַט און ווען איך דערמאָן זיך דערין ווער איך פֿריילעך, אָבער דאַן דערמאָן איך זיך אַז ער איז מער נישטאָ און אַז איך וועל מער נישט האָבן אַזעלכע זכרונות. איך געדענק למשל, אַז איין מאָל האָב איך אויספּראָבירט אַ נײַע שמינקע און דאַן האָב איך זי אים געוויזן און געזאָגט: „גיב אַ קוק ווי אויסערגעוויינטלעך!“ און ער האָט זיך גענומען מיר עצהן: „זע, דאָ דאַרפֿסטו ניצן מער רויט און דאָ צוגעבן נאָך מער.“ און ער האָט מיר באמת געהאָלפֿן זיך שמינקען בעסער און דאָס איז געווען אַ סורפּריז, ווײַל ס׳איז דאָך — ביסט דאָך אַ טאַטע! טאָ וואָס עפּעס, ווי פֿאַרשטייסטו זיך אויף שמינקע?! כאַ כאַ כאַ.
און דאָס טוט באמת וויי. ס׳איז מיר שווער. ס׳איז מיר זייער שווער און איך פּרוּוו זיך אַן עצה געבן. מע קען זיך נישט באמת קיין עצה געבן מיט דעם. אָבער איך וועל זיך צו ביסלעך, צו ביסלעך אַן עצה געבן. איך ווייס אַז מיר קענען קריגן פּסיכאָלאָגן פֿרײַ פֿון אָפּצאָל, איך גיי נישט, ווײַל איך פֿיל זיך נישט באמת באַקוועם דערמיט. אפֿשר וועל איך גיין אין דער צוקונפֿט. איך האָב פֿרײַנד וואָס גייען יאָ. און איך האָב עטלעכע פֿרײַנד וואָס אויך זייערע קרובֿים זײַנען דערהרגעט געוואָרן יענעם טאָג, שעפּן מיר כּוח איינער פֿון צווייטן. מיר שטאַרקן זיך. און אויך דער מאַמע, אויך איר איז שרעקלעך שווער, איך און מײַן ברודער פּרוּוון איר ממש אונטערגעבן כּוח. ווען מיר זײַנען אין דער היים פּרוּוון מיר זײַן מיט איר ווי צום מערסטן און אַזוינס.
איך פֿיל דעם טאַטן די גאַנצע צײַט. אַ מאָל קומט ער פּלוצעם צו מיר אין חלום בײַ נאַכט, עס חלומט זיך מיר אַז ער פּרוּווט קאָמוניקירן מיט מיר, ער זאָגט מיר אַז ער איז שטאָלץ מיט מיר, מיט דעם וואָס איך טו איצט, דערמיט וואָס איך בין צוריק צו די לימודים, וואָס איך בין צוריק צום ראָבאָטיק־קורס, אַז איך בין ווידער אין „קרעמבאָ־פֿליגל“*, און אַז איך באַטייליק זיך אין נאָך אַנדערע קרײַזן.
אין דער וואָך ווען דאָס האָט פּאַסירט, האָט זיך מיר געחלומט אַז ער קומט צו אונדז, אַזוי זיך, נעמט אונדז אַרום, און זאָגט אונדז אַז דאָס אַלץ איז בלויז געווען אַן אַקציע אַזאַ און אַז ער האָט זיך געדאַרפֿט מאַכן טויט און אַז ער איז למעשׂה נישט באמת טויט. און ער האָט אונדז געהאַלדזט אין דעם חלום און דאָס איז געווען ממש־ממש רירנדיק. איך האַלט די דאָזיקע האַלדזונג כּסדר מיט זיך.
איך פֿריי זיך ממש זייער אַז מען האָט מיר פֿאָרגעלייגט צו שרײַבן וועגן מײַן טאַטן אין דעם בוך. דאָס איז מיר ממש וויכטיק. דאָס איז מיר באמת וויכטיק. איך האָב זיך ממש געפֿילט גערירט, ווען איך האָב באַקומען די ידיעה. און איך ווייס אַז איין טאָג וועלן מײַנע קינדער — זיי וועלן נישט קענען זען דעם זיידן אין דער צוקונפֿט, מילא, וועלן זיי אים נישט קענען, אָבער זיי וועלן כאָטש הערן וועגן אים. און זיי וועלן וויסן אַז ער איז געווען אַ גוטער מענטש, פֿריילעך און קאָמיש. איז אַ דאַנק אײַך, דאָס איז מיר באמת וויכטיק, מע זאָל אים געדענקען אויף ווײַטערדיקע דורות.
–––––––––––
* אַן אַלטערנאַטיווע ישׂראלדיקע יוגנט־באַוועגונג וואָס באַזירט זיך אויף גלײַכע רעכט פֿאַר קינדער מיט און אָן ספּעציעלע באַדערפֿענישן, געגרינדט אין 2002. מער אינפֿאָרמאַציע קען מען געפֿינען דאָ: krembo.org.
— איבערגעזעצט פֿון מרים טרין
The post “I feel my father all the time” appeared first on The Forward.
Uncategorized
It was once Sweden’s only news broadcast — what did it say about Israel?
The team behind Israel and Palestine on Swedish TV 1958-1989 bares it all with the title of their documentary. It is, in fact, three and a half hours of footage about the conflict from the Swedish public broadcaster Sveriges Television AB (SVT), stitched together in mostly chronological order.
SVT was founded in 1956 and held a monopoly on news broadcasts in Sweden until the early 90s, when the commercial channel TV4 was launched. The intention behind SVT programs was to present impartial news produced solely by Swedes.
In the two years since the beginning of the current war, there’s been a renewed interest in understanding the history of the Israeli-Palestine conflict. For those well-versed in the region’s history, they likely won’t learn anything new here. For those who don’t know much, it’s a good crash course — if one considers three and a half hours to be succinct.
The film, directed by Göran Hugo Olsson, documents many major developments that happened in Israel during those three decades, including big waves of American immigration in the 60s, economic growth, and, of course, the Six Day and Yom Kippur wars. Although the early footage focuses on Israel’s impressive agricultural projects and the modernization of the country’s major cities, as the years go on, the increasing focus is on the plight of Palestinians in Lebanese refugee camps and the Gaza Strip, as well as political unrest within Israel.
The film opens with the statement that archival material “doesn’t tell us what really happened — but says a lot about how it was told,” so the broader implications of the footage are left up to the viewer’s interpretation. Some may see a welcome, growing awareness of Palestinian suffering. Others may see overly harsh criticisms of Israeli policies that disregard the country’s security issues. With no elaboration or editorializing, it doesn’t feel like the film is helping clarify or challenge the audience’s preconceived notions about the conflict.
And although the footage is Swedish, it’s unclear what, if anything, that lends to the conversation. There is barely anything in the film about Swedish attitudes towards Israel, though we get a peek into diverging viewpoints during a 1964 debate between diplomat Gunnar Häglöff and political scientist Herbert Tingsten about the issue of Palestinian refugees. In a 1968 broadcast, two Swedish journalists question Israeli Deputy Prime Minister Abba Eban about the Israeli government destroying Arab homes. There are also interviews with Swedish soldiers from the United Nations who were stationed at a former railway station on the border between Gaza and Egypt in 1975. They have little to say about the conflict, however, and are more interested in discussing how they can build a sauna, a luxury from home they can’t live without.
How the Swedish government or its citizens have felt about Israel over the years remains strangely obscured. Whatever impact this footage may have had on Swedish-Israel relations and how these broadcasts were received is never discussed. It’s especially unfortunate that the films offers no way to compare the countries’ past relationship to current diplomatic tensions around Israel’s treatment of activist Greta Thunberg
With the humanitarian crisis in Gaza growing more dire and the future of Israel’s democracy becoming an increasingly pressing issue, one wonders what can be gained from the rehashing of history on view in Israel and Palestine on Swedish TV. The documentary primarily underscores a point most people already understand by now: The situation in Israel and Palestine is complicated. It’s violent. It feels neverending. Most people probably don’t need to watch a three and a half hour documentary to tell them that.
‘Israel and Palestine on Swedish TV 1958-1989’ opens at Film Forum NYC on October 10th.
The post It was once Sweden’s only news broadcast — what did it say about Israel? appeared first on The Forward.
Uncategorized
It was one of klezmer’s greatest days — will there ever be another?
18 years ago, America’s finest and most influential klezmer musicians gathered on the steps of the historic Eldridge Street Synagogue, on Manhattan’s Lower East Side, for a photograph.
The picture was organized by Yale Strom, a violinist and klezmer musician who, having watched ‘A Great Day in Harlem,’ a documentary about Art Kane’s celebrated 1958 shot of America’s best-known jazz musicians, sought to do something similar by assembling those responsible for America’s klezmer revival. Strom called the photo, which was taken by Leo Sorel, ‘A Great Day On Eldridge Street’.
Whereas most of the musicians in Kane’s photograph knew each other, and indeed were friendly, a good few of Strom’s klezmer musicians had never met. “It certainly brought together a lot of people who had never been together at the same place at the same time,” recalled Hankus Netsky, a founding member of the Klezmer Conservatory Band and a central figure in the klezmer revival.
For Strom, this remains the photograph’s abiding achievement. “I accomplished something no one had ever done,” he told me. “And most likely never will.”
Several of the 106 musicians photographed that day have since passed away, including Theodore Bikel, one of the founders of the Newport Folk Festival; Elaine Hoffman Watts, the first female graduate of Philadelphia’s Curtis Institute of Music; and renowned Yiddish poet and songwriter Beyle Schaechter-Gottesman. But American klezmer has continued to grow in popularity, thanks to the contributions of Don Byron, John Zorn, Jake Shulman-Ment, and Pete Rushefsky, among numerous other performers.
‘A Great Day on Eldridge Street’ was partly a celebration of American klezmer’s New York roots, and of the Lower East Side’s historic Eastern European Jewish immigrant community, but since 2007, the klezmer revival, which began in the late 1970s, has taken on an increasingly international character. “There’s a lot more access to international workshops now, and klezmer’s presence in the global music scene is only increasing from year-to-year,” Netsky said.
“The music is larger and more varied,” Strom added. “More sounds, more venues, more academic study, and more global cross-pollination.”
And though the 2007 photo cannot be recreated, it is past time for a sequel, Netsky said — one that honors “the incredible dedication and virtuosity of the younger generation.”
The post It was one of klezmer’s greatest days — will there ever be another? appeared first on The Forward.
Uncategorized
Has the Jewish joke become an endangered species — Òu sont les blagues d’antan?
Is the Jewish joke on the verge of becoming extinct? The Last Jewish Joke, written by the veteran Parisian sociologist Michel Wieviorka, and newly translated into English by Cory Stockwell, argues that in recent years, Jews began to seem less heimish for at least three reasons: The Holocaust receded from memory; Israel’s government became guilty of actions decried internationally as war crimes; and right-wing antisemites who were always present became more boldly vocal.
Reminiscing about when he heard certain jokes, the author compiles his own consoling self-portrait in an autumnal mood. Wieviorka will be 80 next year, and his prose has a tendency to poignantly deem things as the “last” or at their “end.”
English language readers may need to be reminded that, when Wieviorka alludes to family situations in which he first heard Jewish jokes, it is in the context of his distinguished family of overachievers. His sister Annette is an eminent historian of the Holocaust. Another sister, Sylvie, is a psychiatrist and academic, and a brother, Olivier, is a historian specializing in World War II and the French Resistance. The entire mishpocheh is inspired and motivated by the memory of their paternal grandparents, Polish Jews who were murdered at Auschwitz. Indeed, Annette Wieviorka recently published a “family autobiography,” which asked subtle, eloquent, and nuanced questions about her antecedents.
In a comparable emotional aura of reverence, Wieviorka characterizes Jewish comedy of the past as “never malicious” (though apparently insult comics like Jack E. Leonard, Don Rickles, and Joan Rivers never got the memo).
The notion that joking Jews had to be sympathetic victims to elicit empathy from non-Jewish audiences may be true of some raconteurs, but is also belied by historical examples of potty-mouthed rapscallions like Belle Barth, B. S. Pully (born Murray Lerman) and Joe E. Ross (born Joseph Roszawikz), who startled nightclub audiences of their day with profanity.
Later Jewish shock jocks of the Howard Stern variety likewise chose to surprise, rather than charm, the public as a way to win notoriety. And Larry David’s Curb Your Enthusiasm, far from relying on vulnerable Jews as victims, presented characters screaming putdowns to elicit hilarity.
To bolster his arguments, Wieviorka refers to the counterexample of Popeck (born Judka Herpstu), a demure, wry entertainer of Polish and Romanian Jewish origin, who at 90 still appears at French theaters with gentle monologues akin to those of the Danish Jewish wit Victor Borge. Popeck presents himself onstage as a grumpy Eastern-European immigrant speaking Yiddish-accented French.
Wieviorka values such exemplars of rapidly vanishing tradition; as a social scientist, he is convinced that because communal settings such as the Borscht Belt no longer exist, the comics who once flourished on hotel stages in the Catskills have disappeared from memory.
To be sure, American standups like Myron Cohen, Jan Murray, and Carl Ballantine, once familiar from TV variety shows, are rarely mentioned now, though others like Eddie Cantor are periodically rediscovered by a new public, as Cantor was when he showed up as a character in HBO’s Boardwalk Empire. But in his autobiographical deep dive, Wieviorka, who writes here more as a memoirist than a history of comedy, is naturally more concerned with things that he personally saw or heard, rather than any objective history of Jewish comedians through the ages.
Wieviorka also somewhat curiously refers to the “Yiddish-inflected” comedy of Groucho Marx. Apart from the word “schnorrer” which appears in “Hooray for Captain Spaulding,” a song written by Harry Ruby and Bert Kalmar, it is difficult to think of many other explicit Yiddishisms in Groucho’s verbal elan.
Wieviorka’s anecdotes tend to be hefty and hearty, like a family repast of kreplach that remains in the visceral memory for days after being consumed. Some of the quaintly old fashioned tales he refers to recall the precedent of Sigmund Freud’s The Joke and Its Relation to the Unconscious, a dissection of pleasantries that reflects a sturdy Yekke approach to light-heartedness. Of course, in this optic of Jewish humor, there is no room for concise one-liners from the likes of Henny Youngman or Rodney Dangerfield (born Jacob Cohen). For Wieviorka, as with Freud, brevity was so far from being the soul of wit that it might almost seem non-Jewish.
Another of Wieviorka’s claims appears to conflict with Jewish tradition itself, such as when he states that funny Jews laugh at themselves, never at others, negating the othering of mocked and disdained people in Chelm, a legendary village in Yiddish folklore inhabited by fools who believe themselves to be wise.
To support some of his claims, the author discusses the 1970s French film The Mad Adventures of Rabbi Jacob, a box office success, now somewhat frantic and dated-looking, starring the popular Gallic comedian, Louis de Funès disguised as a rabbi. More to the point, Wieviorka justly reveres the French Jewish comedian Pierre Dac for his still-fascinating wartime broadcasts from London for the Free French forces. Dac’s sense of humor simultaneously expressing Yiddishkeit and also undermining the enemy’s Fascist ideology is a subject that might have intrigued Freud himself.
To bolster the essentially serious messages of his book, Wieviorka mentions the writers Elie Wiesel and André Schwarz-Bart as well as the painter Marc Chagall, names rarely seen in books about humor.
Wieviorka’s elegiac, end-of-an-era tone might be cheered up by a glance at the Netflix streaming schedule or a visit to a comedy club. Of course Jewish humor is thriving, as Wieviorka himself admits; Le Monde headlined a relevant story about the aftermath of the Oct. 7 attacks, “Israeli comedians are boosting morale in wartime.”
So, for all its methodical, highly intellectual analysis, The Last Jewish Joke might be best appreciated as a moving Kaddish for the demise of anecdotes that were once considered the height of drollery. It is very much a product of brainy French Jewish creativity, which itself deserves to be cherished and celebrated.
The post Has the Jewish joke become an endangered species — Òu sont les blagues d’antan? appeared first on The Forward.